|
Meryem Nayci, jonge Assyrische in Antwerpen, vertelt graag verhalen. Dat heeft ze van haar overgrootmoeder, die lang geleden de oude volksverhalen uit de streek van Hassana in ZO Turkije doorgaf. Een van die verhalen gaat over een kluizenaar op de berg Djudi boven Hassana. Meryem vertelt waarom de dorpsbewoners hem gingen bezoeken. Wie was die kluizenaar en waarom woonde hij daar op eenzame hoogte? Dat is een andere legende. De oudere Mechelse Assyriër Ishak Kucam vertelt erover en zijn verhaal wordt wonderwel bevestigd door de Britse reizigster Gertrude Bell die in 1909 naar de top van Djudi klom.
Wensen met wijsheid
 Meryem met kind - traditie in verhalen
Op de berg Djudi woonde een kluizenaar die een buitengewone kracht bezat. Hij kon wensen in vervulling laten gaan. Iedere dorpsbewoner had het recht één wens te doen. Hiervan waren de Hasnaye op de hoogte. Sommigen verkwanselden als kind hun enige kans op een beter leven, omdat ze pietluttige dingen zoals snoep of speelgoed wilden hebben. Eens je wens uitgesproken, was er geen weg terug. Je kon het niet ongedaan maken om vervolgens iets anders te wensen. Daarom moest je heel goed nadenken over hetgeen je wenste. Je moest wensen met wijsheid.
Zo waren er eens twee jonge mannen, twee rivalen van elkaar, die hun tijd hadden genomen om goed na te denken over hun wens. De ene was een vriendelijke, geduldige man van goede wil en de andere was erg wispelturig, kwaadaardig, dominant en een verwende kerel. Toen ze volwassen genoeg waren, wisten ze precies wat ze wilden doen met hun leven. Beiden zetten de grote stap. Ze gingen naar de kluizenaar op de berg Djudi om hun droom in vervulling te zien gaan.
De verwende man wilde kost wat kost als eerste zijn wens doen en liep zijn rivaal voorbij. Eens aangekomen bij de kluizenaar, maakte hij zijn wens bekend: ‘Ik wil heel rijk worden, maak van mij de rijkste man van de wereld!’ Zo sprak hij en zo gebeurde het ook. De man bezat plots vruchtbare gronden, huizen, kostbare schatten. Maar het ontbrak hem aan wijsheid, want intelligentie was ver te zoeken bij deze man. Hij werd vaak voor de gek gehouden, hij vergokte grote geldbedragen en verloor stukje per stukje zijn rijkdom totdat alleen de grond onder zijn voeten overbleef. Hij kon niets overhouden van zijn fortuin, hij verloor alles en stortte zich in het nomadenbestaan.
De andere man daarentegen wenste dat hij heel slim mocht worden. En zo geschiedde het ook. Door zijn intelligentie vond hij vernuftige nieuwigheden uit, wat hem zeer rijk maakte. Op elke vraag van de Hasnaye wist hij een antwoord te geven. Hiervoor was men hem erg dankbaar en werd hij erg geliefd. Stap voor stap veroverde hij de harten van de Assyrische dorpsbewoners. Hij had zijn wens met wijsheid gedaan en leefde nog lang en gelukkig te midden van de mensen van Hassana. Geld maakt niet gelukkig. En je mag je pas echt man noemen als je je verstand gebruikt en met wijsheid handelt. Wie dat niet doet, maakt slechte keuzes en verliest alles wat hem dierbaar is.
De pelgrim en de duivel
De top van de berg Djudi is de plek waar volgens aloude overlevering in de streek van Hassana de Ark van Noach zou zijn gestrand. Christenen, moslims en joden gingen op pelgrimage naar de top om die heilige plek te bezoeken. Het was een moeizame tocht. Ishak Kucam, oudere Mechelse Assyriër, vertelt het verhaal van de kluizenaar op de berg.
 Landweg naar Hassana met het bergmassief van Djudi op de achtergrond
Lang geleden volgde een jonge vreemdeling het pad naar de top van Djudi. Hij was een vrome pelgrim, hij wilde gaan bidden op de heilige grond van de Ark. De tocht was moeilijk en gevaarlijk en de pelgrim raakte uitgeput. Toen ontmoette hij in het desolate rotslandschap een man die naar beneden kwam. De pelgrim vroeg hem of het nog ver was naar het heiligdom. Héél ver, antwoordde de man in het voorbijgaan. Die man was de vermomde Satan. De jonge pelgrim werd wanhopig toen hij dat hoorde, hij dacht dat hij nooit de top zou kunnen halen. Hij bouwde zich ter plekke een stenen hut en bleef daar wonen tot aan zijn dood. Die kleine ruïne, de verlaten woonplaats van de kluizenaar, is volgens Ishak nog steeds te zien, en de mensen van Hassana leverden het verhaal van de eenzame pelgrim over van generatie op generatie. Ze noemden die plek onder de top van de berg de Djudi Wens.
De Britse reizigster Gertrude Bell bezocht de streek van Hassana in de late lente van 1909. Haar gids aldaar was kasha Mattai, de eerste protestantse priester van Hassana en de grootvader van de huidige kasha Mattai die nu in Nederland woont. Wat Gertrude Bell beleefde op de berg Djudi schreef ze neer in haar reisdagboek: 'We met some Moslem shepherds 1/2 an hour from the top. They showed us a small ruin with the following history: A man came a month's journey to visit the Ark and when he got to this place the Devil met him and told him he had still as far to go, so in despair he made himself a house and here lived and died.'
(Gertrude Bell, The Diaries, 13.05.1909). De herders die Bell ontmoette, waren lokale Koerdische moslims. Zij kenden en bewaarden het verhaal van de kluizenaar van de berg Djudi net zo goed als de Assyrische christenen van Hassana. Blijft de vraag of de magische kluizenaar ook islamitische wensen vervulde. Allicht een overbodige vraag. Wensen met wijsheid is niet gebonden aan religie, het is gewoon gezond mensenverstand. Tekst & illustraties - Meryem Nayci & ATH
|
Culture & Traditions 
